راهنمای جامع نصب ارت؛ اصول، مراحل و نکات کاربردی برای ایمنی بهتر

 

مقدمه: چرا سیستم ارت (زمین) مهم است؟

اگر تا به‌حال با تجهیزات صنعتی یا نیروگاه‌های خورشیدی کار کرده باشید، نام ارت یا «سیستم زمین» حتماً به گوشتان خورده است. این سیستم نه‌فقط یک الزام فنی، بلکه رکن ایمنی جان افراد، حفظ سلامت تجهیزات و تضمین عملکرد صحیح کل سیستم برق‌رسانی است. قطعاً اتفاقات ناشی از برق‌گرفتگی یا آسیب‌های ناشی از اتصال بدنه، بدون وجود یک ارت استاندارد، می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد.

ارت چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

سیستم ارت وظیفه هدایت ایمن جریان‌های نشتی یا خطا به زمین را بر عهده دارد. در نیروگاه‌های خورشیدی، ارت صحیح جلوی آسیب جدی به تجهیزات و حتی آتش‌سوزی‌های ناگهانی را می‌گیرد و باعث آزاد شدن خطر برق‌گرفتگی برای افراد می‌شود. هدف اصلی ارت، ایمنی است، نه صرفاً کاهش مصرف یا مسائل بهره‌وری.

مبانی و اصول کلیدی نصب ارت

• انتخاب محل: خاک مرطوب و عمیق با مواد آلی بیشتر (نزدیک منابع آب زیرزمینی)، بهترین کارایی الکترود ارت را دارد و مقاومت آن به حداقل می‌رسد.
• الکترود ارت: معمولاً میله‌های مسی یا گالوانیزه استاندارد، با پوشش ضدخوردگی استفاده می‌شود. طول و تعداد الکترود وابسته به تست مقاومت خاک و الزامات استاندارد است.
• اندازه‌گیری مقاومت: پس از اجرا، باید «تستر مخصوص ارت» به کار رود تا مقاومت کمتر از مقدار مجاز (مثلاً برای نیروگاه خورشیدی زیر ۲ اهم) باشد.

مراحل اجرایی نصب ارت در محیط صنعتی یا نیروگاه خورشیدی

1. مطالعه نقشه و استانداردها:
   • توصیه کلیدی: استفاده از استانداردهای IEC، مقررات ملی برق ایران و دستورالعمل‌های فنی مخصوص نیروگاه‌ها.
2. انتخاب محل بهینه:
   • دور از سامانه فاضلاب، چاه آب، یا سیستم‌های سیگنال حساس، در خاکی با رطوبت مناسب و دسترسی ساده.
3. حفاری چاه یا ترانشه:
   • معمولاً به عمق ۲ تا ۳ متر و قطر ۸۰-۶۰ سانتی‌متر برای چاه ارت یا ترانشه‌های چند متری در خاک مرطوب.
4. نصب الکترود:
   • واردکردن میله مسی در انتهای چاه یا ابتدای ترانشه. اتصال سیم مسی نرم بدون وصله و با جوش کدولد یا بست ارت مخصوص.
5. افزودن مواد ارت به چاه:
   • استفاده از بنتونیت، ذغال فعال، و نمک برای بهبود رسانایی و پایین آوردن مقاومت خاک، مخصوصاً در مناطق خشک.
6. پرکردن و تثبیت:
   • دفع آب اضافی، پرکردن چاه با خاک نرم مرطوب و فشرده‌سازی.
7. اندازه‌گیری و ثبت:
   • تست مقاومت سیستم با دستگاه ارت تستر. اگر مقاومت بالاست (مثلاً بالای ۲ اهم)، نصب الکترود موازی در فاصله مناسب توصیه می‌شود.
8. اتصال بدنه تابلوها و تجهیزات:
   • کلیه تابلو برق‌ها، استراکچر فلزی، و کیسینگ تجهیزات باید به شینه ارت اصلی متصل شوند.

راهکارهای عملی برای کاهش مقاومت ارت

• افزایش تعداد الکترود (به‌صورت موازی و با فاصله مناسب)
• استفاده از مواد کاهنده مقاومت خاک (بنتونیت، پودر گرافیت، نمک رایج، زغال چوب)
• تعویض محل الکترود و انتخاب نقاط با خاک مرطوب‌تر یا اصلاح خاک
• بازرسی سالانه و مرطوب نگه‌داشتن محل ارت در مناطق خشک

نکات ویژه برای نیروگاه‌های خورشیدی و مکان‌های صنعتی

• در سایت‌های بزرگ، ارت هر بخش (مثلاً اینورتر، استراکچر، UPS و…) مستقل اجرا شود و در نهایت به باس بار ارت مرکزی وصل گردد.
• جهت ماندگاری بهتر، میله ارت با روکش اپوکسی یا مس ضخیم انتخاب شود.
• اتصالات لحیمی یا پیچشی محکم بدون امکان زنگ‌زدگی
• همیشه مسیر سیم ارت کوتاه، مستقیم و بدون وصله باشد.

تصویر پیشنهادی برای سئوی بهتر:

• یک اینفوگرافیک شماتیک از سیستم ارت استاندارد برای یک نیروگاه خورشیدی (شامل میله ارت، کابل مسی، بنتونیت و اتصال بدنه تابلو و اینورتر به شینه ارت)
• عکس واقعی از الکترود ارت نصب‌شده در زمین مرطوب، بدون عناصر متنی یا لوگو

اشتباهات رایج و بازرسی دوره‌ای

• نصب میله ارت در خاک خشک یا بتن بدون مواد افزودنی
• عدم استفاده از اتصال سالم و یک‌تکه
• نادیده گرفتن تست سالانه مقاومت یا افزایش مقاومت بر اثر خشک‌شدن خاک

جمع‌بندی و دعوت به اقدام

اجرای صحیح سیستم ارت، یک پیش نیاز مهم برای ایمنی و عملکرد پایدار نیروگاه‌ها و تأسیسات برق است. انجام براساس اصول فنی روز و کنترل‌های دوره‌ای، نه فقط ضامن سلامت تجهیزات، بلکه می‌تواند جان شما و همکارانتان را هم حفظ کند. اگر هنوز مطمئن نیستید که سیستم ارت مجموعه‌تان استاندارد است یا خیر، همین امروز با یک تست ساده بررسی کنید و در صورت نیاز ارت را به‌روز کنید. حفظ ایمنی، مسئولیت مشترک ماست.

---